دیپنا: نشست علمی «فقه و اصول» با موضوع نقد و بررسی کتاب «جایگاه قرآن کریم در فرآیند استنباط فقهی» در مدرسه عالی نواب مشهد برگزار شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دین پژوهی ایران به نقل از خبرگزاری رسا، نشست علمی «فقه و اصول» و نقد و بررسی کتاب «جایگاه قرآن کریم در فرآیند استنباط فقهی» 19 خردادماه در مدرسه عالی نواب مشهد برگزار شد.

در آغاز این نشست، حجت‌الاسلام نقی زاده، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و مؤلف کتاب «جایگاه قرآن کریم در فرآیند استنباط فقهی» در خصوص نگارش این کتاب اظهار داشت: این کتاب در سال 82 تالیف شده و اصل آن پایان نامه مدرک استادیاری اینجانب با راهنمایی اساتیدی چون محقق داماد و حجت الاسلام حشمت پور بوده است.

وی با بیان اینکه این کتاب، پژوهشی میان رشته ای از مباحث فلسفی وکلامی و فقه و قرآن است افزود: با توجه به این‌که کتاب در سال 1384 به چاپ رسیده است در حال حاضر اشکالاتی بر ساختار چگونگی نگارش و ادبیات آن دارم‌.

حجت‌الاسلام نقی زاده با اشاره به اینکه این کتاب، به عنوان کتاب سال خراسان در سال 1385 برگزیده شده است، ادامه داد: با توجه به اینکه بحث حجیت کتاب در عرصه علم اصول بسیار کم مطرح می شود و در سال 82 نیز چالش‌های فراوانی در این زمینه مطرح می‌شد این اثر ضمن ارائه تاریخچه‌ای از استنباط فقهی به صورت جد بحث حجیت قرآن به عنوان مستندترین منبع مسلمین را بررسی کرده ایم. 

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: حقانیت الهی بودن و عدم تحریف قرآن و منسوخ نبودن برخی آیات آن، گرچه مربوط به علوم قرانی است اما در استنباط فقهی اثر گذار است. در این اثر سعی شده مباحث مرتبط به گونه ای منسجم ارائه شود تا مشخص شود هر رأیی در باب اسباب نزول اتخاذ می شود چه تاثیری می تواند در استنباط از قران بگذارد. 

وی گفت: همچنین در پایان کتاب به بررسی زبان قرآن که بسیار محل شبهه بوده است پرداخته شده و گستره آیات فقهی و دامنه آن نیز اشاره شده است.

در ادامه این نشست علمی، حجت الاسلام امامی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی به عنوان ناقد ابراز داشت: ابتدا باید فلسفه نقد را بدانیم که همان آشنایی با یک اثر و اهمیت آن و بعد دقت در یک اثر علمی است که چه نکاتی را مطرح می کند و در مرحله بعد بیاموزیم که چگونه به موضوعات بپردازیم.

وی، سطح علمی بالا، پیگیری اصلی ترین و بایسته ترین سوژه ها و تتبع خوب را از ویژگی های قابل توجه این کتاب دانست و گفت: سه حوزه جدی علوم قرآن، مباحث فقهی، کلام جدید با اشراف علمی مناسبی در این کتاب مورد بحث است چرا که کار میان رشته ای در این سه حوزه به تسلط علمی بالایی نیاز دارد. 

حجت الاسلام امامی با بیان اینکه این کتاب و امثال آن در پیشبرد موضوعات میان رشته ای است نقش بارزی دارد خاطرنشان کرد: این اثر در صورت ویرایش و اصلاحات از آثار کم مانند در عرصه های اسلامی خواهد شد. از نکاتی که باید اصلاح شود، عنوان کتاب است که بهتر است به گونه ای باشد که قرآن را اصل قرار دهد و فقه را به عنوان عرض نشان دهد در این صورت عنوان با محتوای کتاب تناسب بیشتری خواهد داشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دقیق نبودن مدخل و فصول چهارگانه و عدم مرزبندی مناسب فصول را از نکات ضعف کتاب دانست و گفت: محورهای فرعی زیاد که مترتب بر هم نیستند مطرح شده که با تعیین فصول جزئی تر بهره وری از کتاب بیشتر می شود. 

وی ارائه اطلاعات جامع و جنبی گسترده به مخاطب را از مزایای این کتاب برشمرد و ادامه داد: با وجود اینکه صبغه اصلی کتاب علوم قرآنی به نظر می رسد اما در واقع، صبغه اصلی و جان مایه آن، اصول فقه است اگر این است شکل موجود که صبغه علوم قرآنی را تقویت می کند به ویژه از نظر تناسب حجمی مطالب باید تغییر کند‌.

وی با اشاره به این‌که این کتاب، برای مطالعات جنبی پیرامون یک موضوع خوب است ولی پس از اصلاحات می تواند به عنوان یک منبع درسی هم مطرح شود اظهار داشت: اشکالات ویرایشی و نگارشی، ترتیب ْآیات، استفاده از فهرست الفبایی است به جای فهرست نه سوره ها، تکرار آیات، عدم دسته بندی منابع کتب فارسی و عربی، یکدست نبودن الفاظ و اعلام از دیگر نکات قابل اصلاح در این اثر است.

حجت الاسلام، حسن حکیم باشی نیز در ادامه این نشست، جامعیت مسائل ، تطبیقی بودن کتاب در چند محور، ارائه آراء رایج در مکاتب مختلف اسلامی، تأکید بر نمونه های عینی، قلم شیوا، ایجاز مطالب و سیر منطقی مناسب را از نقاط قوت کتاب برشمرد و افزود: برخی بخش های کتاب عمق کافی را ندارد همچنین تداخل فصل ها و مدخل ها و ناهماهنگی میان بخش اول با بخش های پایانی از نظر حجم مطالب، وجود دارد.

در پایان این نشست، ضمن تأکید بر لزوم بررسی فرضیه های جدید در استنباط از قرآن از سوی طلاب حاضر در جلسه، حجت الاسلام نقی زاده به عنوان مولف کتاب به دفاع از نقدهای مطرح شده پرداخت وگفت: در این کتاب، بنا بر تقسیم مجموعه مباحث بر مسائلی که در حوزه استنباط موثر است بوده و چون در خود منابع این مباحث مفصلا امده از توضیح مجدد پرهیز کردیم. 

وی با بیان اینکه اگر امروز کتاب را می نوشتم وارد اصولا فصل پایانی نمی شدم چرا که حق آن ادا نمی شود اظهار داشت: حجم مطالب در هر فصل، بستگی به موضوع بحث دارد نمی توان حجم مشخصی را هماهنگ با سایر فصول مشخص کرد. اشکال فرعی بودن مسائل نیز وارد نیست زیرا منقح کردن مطالب خود کار مهمی است. 

وی در خصوص عدم ترجمه عبارات عربی در کتاب تصریح کرد: در کتابی که برای توده ها نوشته می شود باید بسیاری نکات رعایت شود اما در کتب فنی که با هدفی خاص و در سطحی خاص نگاشته می شود طبیعی است اوردن ترجمه آیات موجب تفصیل مطالب می شود. 

مؤلف کتاب «جایگاه قرآن کریم در فرآیند استنباط فقهی» در پاسخ به اشکال وجود ابهام در برخی جملات یاداور شد: تعابیر را نباید ان قدر پایین بیاوریم که محتوا صدمه ببیند. 

وی گفت: در مورد مباحث ظواهر کتاب نیز، عمدتا یک دعوای اصولی اخباری است و ثمره بحث ظواهر در ظواهر اخبار است گرچه امروز بحث ظواهر حدیث از جنبه های دیگری مثل زبان حدیث که جدیدتر است وبحث ظواهر حدیث را هم به گونه ای زیر سوال قرار می دهد مطرح می شود. 

حجت الاسلام نقی زاده افزود: جنبه های هنری و ظاهری از نکات مهم در نویسندگی وتدوین کتاب، است