مقدمه:

«تاریخ قرآن»  اگرچه به حسب اصطلاح نوپدید است ولی در تراث گذشتگان ما، بحث و بررسی از موضوعاتی که امروزه زیر مجموعه این شاخه از دانش و علوم پیرا قرآنی را تشکیل می­دهد به فراوانی صورت گرفته است. با این حال، یکی از آسیب ­های مطرح در زمینه تحقیق و پژوهش در عرصه تاریخ قرآن، عدم ارتباط پژوهشگران این عرصه با تراث و منابع اصلی این دانش است. با عنایت به این آسیب، کتاب شناسی کتاب­های مطرح در زمینه تاریخ قران کمک شایانی به پژوهشگران و دانشیان مشتاق تحقیق در زمینه تاریخ قرآن می­کند.

کتاب شناسی:

1.تعریف وتبیین:

کلمه ی کتاب شناسی سابقه ی 2500 ساله دارد در حدود 500 سال پیش از میلاد مسیح، کراتین نوس میچر[1]  یونانی تبار کتاب شناسی را به معنی کاتب کتاب به کار برد. کاربرد این کلمه در این معنا تا سال 100 میلادی رواج داشت و از این حین به بعد دیو سکوریدز[2]  این کلمه را در معنای نوشتن کتاب به کار برد.[3]

اصطلاح کتاب شناسی، اولین بار توسط لوئیس جاکوب دوسنت چارلز[4]  در کتابی با عنوان "بیبیلیوگرافیا" به کار برده شد و در قرن 18 رایج شد. این عبارت از دو کلمه ی یونانی "بیبیلیون" به معنی کتاب و "گرافین" به معنی نوشتن است؛ بنابراین از دیدگاه ریشه ی لغت کتاب شناسی به معنی نوشتن کتاب است.[5]  فرهنگستان سابق ایران هم واژه ی کتاب شناسی را معادل "Bibliography" شناخته است. [6]

در تعریف اصطلاحی کتاب شناسی آمده است که :

مطالعه ی شکل مادی کتاب ها، با مقایسه ی اطلاعات موجود در چاپ ها، تحریرها و نسخه ها به منظور تعیین تاریخ و متن ها. معمولا کتاب شناسی برای نسخ خطی و نادر به کار می رود.[7] فرق کتاب شناسی با فهرست در آن است که کتاب شناسی الزاما صورتی از مواد موجود در مجموعه ی یک کتاب خانه یا گروهی از کتاب خانه ها نیست. به عبارت دیگر، کتاب شناسی یا کتاب نامه عبارت است از فهرست کتاب ها و دیگر موادّ خواندنی. به فهرستی که معمولا در آخر کتاب به عنوان منابع و مآخذ می گذارند کتاب نامه می گویند.»[8]

محققان عرب از کتاب شناسی به علم الکتب تعبیر می کنند.[9] به نظر می رسد کتاب شناسی به ارائه مجموعه ای از اطلاعات درمورد یک کتاب که به تفسیر و توصیف و بررسی  کتاب می انجامد گفته می شود. در کتاب شناسی همان طور که به اطلاعات مادی پرداخته می شود، به محتوی هم پرداخته می شود و جای ورود برای بررسی و توصیف را دارد. البته بسته به نوع و هدف از کتاب شناسی، ارائه اطلاعات و حجم آن متفاوت است. روشن است که بدین معنا کتاب شناسی برآیند Bibliology که همان دانش شناخت کتاب است  می باشد. [10]

کتابشناسی­ها از منابع هدایت کننده (رابط) یا به تعبیر دیگر دست دوم است[11] که بافهرست ها( catalogue)[12]و مقاله نامه ها (Periodical Index)[13] و چکیده نامه ها (Abstract journal)[14]  ونمایه ها (Indices) [15] تاحدودی همنوایند.  البته تفاوت هایی هم با هم دارندکه توجه به تعریفات ذکر شده ذیل هر عنوان برای درک تفاوتها وتمایزها کافی است.

شایان ذکر است که در گذشته در ایران و نزد مسلمانان فهرست به معنای کتابشناسی به کار می رفت، مانند فهرست ابن ندیم .

1.         کتابشناسی اهمیت و بایستگی

صفر پژوهی که برآیند آن انجام کارهای تکراری یا ناقص است از آسیب های پژوهش است.  کتاب شناسی به محقق کمک می کند که آثار تدوین شده در زمینه موضوع تحقیق خود و گستره آنها را بشناسد و از صفر پژوهی در امان باشد و با دیدن مرزهای پژوهش، با بینشی جامع و توشه­ای وافی و کافی به سراغ تحقیق خود رود و در زمینه پژوهش مسیری روبه جلو نه سیری قهقری را طی کند. در شرایط فعلی و با  وجود گستردگی و تنوع کتابها و اقلام بازار نشر، کتاب شناسی موجبات دسترسی آسان به بازار نشر را فراهم می کند. هر تحقیقی اگر بخواهد به سر منزل راستین برسد جز در سایه اعتنا به آثار پیشینیان و نظر داشت به مرزهای دانش راه دیگری ندارد. کوته نظریست اگر فکر کنیم بدون فهم و نظر داشت به تراث گذشتگان قدرت نوآوری داریم و این مهم و اعتنا به تراث مستلزم شناخت اولیه تراث است که کتاب شناسی تراث سلف و حاضر کمک کار در این سیر علمی و پژوهشی است.

ضرورت و نیاز به کتاب شناسی در عصر ما چنان روشن است که دگر جای تطویل کلام نی

امتیاز دهی

پاسخ

نام

پست الكترونيک * فرمت ایمیل ورودی صحیح نمی باشد

وب سایت * فرمت آدرس ورودی صحیح نمی باشد

متنی که در تصویر می بینید عینا تایپ نمایید *

نظر * نظر را وارد نمایید