دیپنا: كتاب معناشناسی شناختی قرآن به قلم حجت‌الاسلام والمسلمين علی‌رضا قائمی‌نيا به همت پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی منتشر شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دین پژوهی ایران به نقل از خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) معناشناسی شناختی قرآن به يك معنا، تلاش برای دست يافتن به نقشه شناختی اين كتاب آسمانی است.

هدف نگارنده، بررسی ساختار اطلاعاتی است كه پايه و اساس تعابير قرآنی قرار گرفته‌اند. اين نقشه می‌تواند به ما نشان دهد كه قرآن در توصيف موقعيت‌های گوناگون، چگونه مفهوم‌سازی می‌كند؟ آيا اصول مشتركی بر اين مفهوم‌سازی‌ها حاكم است؟ و در صورت وجود اين اصول، چگونه بايد آن‌ها را در فهم آيات به كار گيريم؟

پرواضح است كه تهيه چنين نقشه‌ای، اهميتی فوق‌العاده دارد و هدف از آن بسی فراتر از تفسير قرآن می‌رود، كاملاً امكان‌پذير است كه مفسر بدون در دست داشتن چنين نقشه‌ای به تفسير بپردازد و در تفسير هم با مشكلاتی روبه رو شود.

در واقع، مفسران خود تعابير قرآنی را بررسی كرده‌اند، اما هرگز به دنبال اين نبوده‌اند كه اصول معناشناختی مشترك ميان آن‌ها را بيابند؛ و اگر هم در موارد محدودی آن‌ها را به صورت ناآگاهانه به كار گرفته‌اند، هرگز نتوانسته‌اند آن‌ها را به صورتی منسجم در فهم آيات به كار گيرند.

تفسيرها از اين نظر به شرح و توضيح جداگانه آيات می‌مانند كه تك تك آيات را ـ بدون دقت در مفهوم‌سازی ديگر آيات ـ تفسير می‌كنند و اگر هم به اين مفهوم‌سازی‌ها دقت می‌كنند، آن‌ها را در محدوده‌ای بسيار ناچيز به كار می‌گيرند؛ بنابراين معناشناسی شناختی قرآن وظيفه‌ای بسيار سنگين بر عهده دارد. بايد از تحليل تعابير قرآنی به اصول حاكم بر مفهوم‌سازی آن دست يابيم و به كمك آن، اصول نقشه شناختی قرآن را ترسيم كنيم.

با سخن فوق، تفاوت اين اثر با تفسيرهای قرآن روشن می‌شود. معناشناسی با تفسير قرآن يكی نيست. برای ايضاح اين نكته، به چند تفاوت اين دو اشاره می‌كنيم:

1. در تفسير تلاش می‌كنيم تا معانی آيات و مراد جدی آن‌ها را بفهميم؛ ولی در معناشناسی قرآن می‌خواهيم اصول كلی حاكم بر معانی آيات را بيابيم. در واقع، معناشناسی، نگاهی كلی‌تر به معانی آيات دارد و تفسير به طور موردی معانی آيات را بررسی می‌كند.

2. هدف اصلی تفسير، بررسی اصول كلی حاكم بر معانی آيات نيست و به بررسی معانی خود آيات می‌پردازد. در منابع تفسيری به طور پراكنده سخنی از اين اصول به ميان آمده است؛ البته اين اصول به طور نظام‌مند در منابع مذكور مطرح نشده‌اند.

3. در معناشناسی، اصول مذكور به طور نظام‌مند بررسی می‌شود؛ ولی در تفسير به ارتباط آن‌ها با يكديگر و تأثيری كه اين ارتباط در معانی آيات می‌تواند داشته باشد، نظر نمی‌شود. مراد از «بررسی نظام‌مند»، بررسی ساختار اين اصول و ارتباط آن‌ها با يكديگر و تأثير آن‌ها در معانی آيات است.

4. با توجه به نكات فوق، روشن می‌شود كه مباحث معناشناسی قرآن نسبت به مباحث تفسيری، بنيادی‌تر است؛ چرا كه اين مباحث در خود تفسير تأثير می‌گذارد. معناشناسی، بخشی مهم از مبانی تفسير را بررسی می‌كند و می‌تواند با طرح مبانی جديد، در خود تفسير هم تحول ايجاد كند.

كتاب معناشناسی شناختی قرآن در 10 فصل زبان‌شناسی شناختی، اصالت تعبيرهای قرآنی، مفهوم‌سازی قرآنی و بافت آيات، پيش‌نمونه‌ها و مقولات معنايی در قرآن، شبكه‌های شعاعی در قرآن، حركت خيالی در ساختار معنايی قرآن، فضاهای ذهنی در قرآن، نقش تلفيق مفهومی در معناشناسی قرآن، ساختار نيرو ـ پويايی آيات و عليت و پنجره های علّی در معناشناسی قرآن اين مباحث را پی‌ می‌گيرد.

كتاب معنا‌شناسی شناختی قرآن به قلم حجت‌الاسلام والمسلمين علی‌رضا قائمی‌نيا در شمارگان 2000 جلد، 703 صفحه و به بهای 1100000 ريال برای اولين بار منتشر شده است. علاقه‌مندان جهت كسب اطلاعات بيشتر می‌توانند با شماره تلفن‌های 885054052 و 88503341 تماس حاصل كنند.