به گزارش اداره همكاري هاي علمي و بين الملل، حجت الاسلام و المسلمين محمد تقي سبحاني در سخناني پيرامون نفس و بدن در ديدگاه متكلمان اوليه مسلمان سخنراني كرد.
وي با اشاره به به آراء مختلف متكمان شيعه و اماميه گفت: راي اول عمده متكلمان در سالهاي نخستين اين است كه انسان همين شخص ظاهري است كه مشاهده مي شود..
سبحاني با بيان اين كه معتزله عقل گرايان جامعه هستند و نفس و روح را جداي از بدن قبول ندارند؛ افزود: نظريه دوم كه از برخي متكلمان معتزلي مطرح شدهذ است اين است كه انسان را جسماني و بي روح مي دانند اما نه اين هيكل كه مشاهده مي شود بلكه ذره اي در بدن انسان است كه غير قابل تجزيه است و بقيه اجزا در خدمت آن جز هستند .
وي اظهار داشت: نظريه سوم كه حائز اهميت است نظريه هشام بن حكم متكلم بزرگ شيعي و از اصحاب امام صادق (ع) است كه اين نظريه معتقد است انسان تركيبي از جسم و روح است و بدن را موات مي داند و فعاليت و حساسيت و ادراك را مربوط به روح مي داند و معتقد است روح نوري از انوار است يعني روح جداي از بدن است و مقوله اي روحاني و غير جسماني است و اين نخستين ديدگاه دربين متكلمان اسلامي است كه نظريه نفس را به صورت غير جسماني مطرح كرده و از هيج متكلم ديگري سراغ نداريم.
دبير علمي همايش با بيان اين كه نظريه نظام معتزلي معتقد است كه روح داريم و روح غير از بدن است؛ تصريح كرد: اين نظريه روح را امري روحاني نمي داند اما آن را جسمي لطيف بيان مي كند.
سبحاني با بيان اين كه اين چهار قول مهمترين اقوالي است كه در دوره نخستين مطرح شده است؛ افزود:چگونگي دستيابي به اين آرا بايد مورد بررسي قرار گيرد.
وي با اشاره به دغدغه هاي مختلفي كه مطرح است ؛ خاطر نشان كرد: دغدغه هايي اعم از آنچه در قرآن و روايات آمده در مباحث عقلي مورد توجه قرار گرفته است .
وي افزود : اين دسته از متكلمان در مباحثي از مباحث عقلي و نقلي توجه به مساله نفس و بدن كردند و اگر امروز آن را دنبال كنيم مساله نفس و بدن جامع تر و شامل تر است؛ اما اين در حالي ست كه امروز در بحث هاي كلامي ما كمتر مطرح مي شود .
حجت الاسلام و المسلمين سبحاني با بيان اين كه متكلمان نخستين به مفاهيم متعددي كه در متون ديني و مباحث عقلي مي تواند وارد شود توجه دارند؛ تصريح كرد: ما مي توانيم در كنار انسان از نفس و روح و حيات هم بحث كنيم كه به تدريج از مباحث كلامي ما حذف شده و يا كمرنگ شده است .
وي با اشاره به اين كه آراي شيخ صدوق را در هفت محور مي توان خلاصه كرد؛ اظهار داشت : وي معتقد است روح از جنس بدن نيست و آفرينش مستقلي داردو روح براي بقا آمده و نه براي فنا و ماندني است ؛ و روح در زمين غريب است و در بدن زنداني است .
سبحاني از جمله روح قدرت و شهوت و ...وجود دارد ؛ اما در مومنان روح ايمان وجود دارد .
وي افزود: صدوق معتقد است كه روح در مرگ از بدن مفارقت مي يابد و اين كه روح كه جدا شد از بدن مي تواند ادراك داشته باشد بدون نياز به بدن و اين د رحالي ست كه اشكالات متعددي از جانب شيخ مفيد به اين نظريه وارد است .
وي با بيان اشكالات نظريه شيخ صدوق از جانب شيخ مفيد گفت: وي معتقد است روح قبل از بدن خلق نشده و همزمان خلق شده كه از نظر مفيد اين مي شود تناسخ و همچنيناگر كسي معتقد باشد روح فاني نيست اين نظريه الحادي است اما مفيد به اين قايل است كه جدايي روح و بدن را قبول دارد اما مي گويد حقيقت انسان روح انسان است .
وي ادامه داد : شيخ مفيد معتقد است روح ابتدا دارد و قائم به نفس است و هيچ كدام از ويژگي هاي مادي مثل حركت براي روح وجود ندارد و روح جوهر بسيط است كه همان فيلسوفان اوايل به آن معتقدند؛ اين در حالي ست كه نظريه مفيد خيلي قابل تامل است .
حجت الاسلام و المسلمين سبحاني گفت: روح هم حادث است و هم فاني از نظر مفيد در مقايسه نظر مفيد و هشام اختلافات ديني است كه مفيد روح را هم انسان مي داند و بدن را ابزار و بيرون از انسان اما هشام انسان را مجموعه تركيبي روح و بدن مي داند .
وي در پايان گفت: بيشتر متكلمان شيعه قائل به جسم انگاري انسان ها هستند .